Poremećaji zgrušavanja krvi-rizične grupe i šta treba izbjegavati

Kad se porežete ili povrijedite, vaše tijelo zaustavlja krvarenje stvaranjem krvnog ugruška. Proteini (faktori zgrušavanja) i pločice u krvi, nazvani trombociti, lijepe se zajedno i stvaraju krvni ugrušak. Proces stvaranja ugruška naziva se koagulacija. Uobičajena koagulacija važna je tokom povrede jer pomaže da se zaustavi krvarenje i započinje proces zacjeljivanja. Međutim, krv se ne bi trebala zgrušavati kada se samo kreće tijelom. Ako se krv previše zgrušava, to se naziva hiperkoagulirajućim stanjem ili trombofilijom. Zbog poremećaja zgrušavanja krvi može doći do stvaranja krvnih ugrušaka koji uzrokuju začepljenje krvnih žila. Stvoreni krvni ugrušci putuju krvotokom i uzrokuju začepljenje krvnih žila.

Uzroci trombofilije

Hiperkoagulabilna stanja obično su genetska (naslijeđena) ili stečena stanja. Genetski oblik ovog poremećaja znači da je osoba rođena s tendencijom stvaranja krvnih ugrušaka. Stečena stanja obično su posljedica operacije, traume, lijekova ili zdravstvenog stanja koje povećava rizik od hiperkoagulabilnih stanja. Naslijeđena stanja hiperkoagulabilnosti uključuju: mutaciju gena za faktor V Leiden, mutaciju gena za protrombin (faktor II), nedostaci odnosno manjak prirodnih proteina u krvi koji sprečavaju zgrušavanje (poput antitrombina, proteina C i proteina S), povišeni nivoi homocisteina, povišeni nivoi fibrinogena ili disfunkcionalni fibrinogen (disfibrinogenemija), povišeni nivoi faktora VIII itd.

Stečeni hiperkoagulabilni uslovi uključuju karcinom – neki lijekovi koji se koriste za liječenje raka, poput tamoksifena, bevacizumaba, talidomida i lenalidomida, nedavna trauma ili operacija, postavljanje središnjeg venskog katetera, pretilost, trudnoća, dopunska upotreba estrogena, srčani udar, kongestivno zatajenje srca, moždani udar i druge bolesti koje dovode do smanjene aktivnosti itd.

Tromb se aktivira u situacijama  pojačane aktivacije zgrušavanja (trauma, maligna bolest, trudnoća, hirurški zahvat, mirovanje, uzimanje hormonske kontracepcije, dehidracija ili debljina). U tim situacijama može doći do aktivacije ugruška i pojave simptomatske tromboze poput duboke venske tromboze (DVT), najčešće u venama nogu ili plućne embolije (PE).

Muškarci rizičnija skupina

Muškarci imaju veći ukupni rizik od tromboze od žena, ali ženama se rizik povećava zbog trudnoće, kontrole rađanja i hormonske terapije u postmenopauzi. Ti se rizici uglavnom pripisuju estrogenu, ključnom sastojku kontracepcijskih pilula, flastera i prstenova te hormonskoj terapiji u postmenopauzi.

Preporučuje se svim bolesnicima prestanak pušenja, povećanje tjelesne aktivnosti pri čemu se misli na aerobnu aktivnost hodanje od 45 do 60 minuta, tri do pet puta sedmično, vožnja bicikla, nordijsko hodanje, lagano do umjereno trčanje, plivanje, planinarenje na niže nadmorske visine, regulacija tjelesne mase, izbjegavanje dugotrajnog sjedenja na poslu i putovanjima, adekvatna hidracija, tj., povećanje unosa tekućine (ne konzumirati alkohol, zašećerene napitke te gazirana pića). Ako su bolesnici preboljeli DVT (duboku vensku trombozu) noge, tada se preporučuje nošenje elastičnih kompresivnih čarapa umjerenog stepena kompresije.