Redakcija
Haški osuđenik Momčilo Krajišnik preminuo je 15. septembra od posljedica zaraze korona virusom, potvrđeno je u Univerzitetsko-kliničkom centru (UKC) bosanskohercegovačkog entiteta Republike Srpske u Banjaluci.
Krajišnik je u bolnicu u Banjaluci sa Pala prebačen 29. avgusta, sa teškom kliničkom slikom i upalom oba plućna krila, te je stavljen na respirator.
Momčilo Krajišnik rođen je 20. januara 1945. u Sarajevu.
Bio je ekonomist po struci, a u vrijeme Socijalističke Federativne Repulike Jugoslavije bio je direktor jedne od najuspješnijih kompanija u BiH – Energoinvesta.
Prije rata je bio član Saveza komunista Jugoslavije i predsjednik crkvene opštine.
Završio je u zatvoru na devet mjeseci zbog malverzacija oko izgradnje vikendice haškog osuđenika Radovana Karadžića na Palama. Krajišnik je iskoristio to zatvaranje, tvrdeći da je bio zatvoren što je Srbin.
Sa Karadžićem je bio jedan od osnivača Srpske demokratske stranke.
Presuda za ratne zločine u Hagu
Ratnog predsjednika Skupštine Republike Srpske i prvog člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) u Hagu, 2009. godine pravosnažno je osudio na 20 godina zatvora zbog zločina nad nesrpskim stanovništvom u Bosni i Hercegovini.
Žalbeno vijeće poništilo je dio prvostepene presude u dijelu kojim je osuđen za istrijebljenje, ubistva i djelimično progon.
„Žalbeno vijeće je odbacilo žalbu tužioca, a djelimično usvojilo žalbe amicus curiae i Krajišnika. Iako Krajišnikove osude po tri tačke optužnice – deportacija, prisilno premještanje i progoni zasnovani na tim zločinima – i dalje stoje, Pretresno vijeće je pogrešno Krajišniku pripisalo krivičnu odgovornost za dvije druge tačke i većinu zločina pomenutih u 4. i 5. dijelu presude“, naveo je sudija Fausto Pocar, obrazlažući pravosnažnu presudu.
Žalbeno vijeće Haškog tribunala smanjilo je, tako, prvostepenu presudu izrečenu u septembru 2006. godine, kojom je Krajišnik bio osuđen na 27 godina zatvora.
Optužnica protiv Krajišnika podignuta je 25. februara 2000. godine. Uhapšen je na Palama i prebačen na Međunarodni sud 3. aprila 2000.
Iz zatvora u Velikoj Britaniji na slobodu je pušten 2013. godine, nakon dvije trećine odležane zatvorske kazne.
Doček na Palama
Prijevremeno puštanje na slobodu Krajišniku je u julu 2013. godine odobrio predsjednik haškog Tribunala Teodor Meron nakon što je u dva navrata 2010. i 2011. godine odbio da potpiše njegovo puštanje na slobodu.
“Krajišnik prihvata presudu Tribunala i svoju odgovornost za nasilno preseljenje nesrpskog stanovništva sa područja Republike Srpske. On je također iskazao želju da pomogne pomirenju među narodima u BiH”, navodi se u odluci koju je potpisao Meron.
Za Krajišnika je na Palama, nakon puštanja na slobodu upriličen i svečani doček, a na skupu se okupilo oko dvije hiljade ljudi.
Ratna uloga
Poziciju predsjednika Skupštine Republike Srpske Momčilo Krajišnik obavljao je od njenog osnivanja 24. oktobra 1991. godine, a njen prvi saziv činili su zastupnici koji su napustili tadašnju Skupštinu SRBiH.
Na toj sjednici donesena je i odluka o raspisivanju plebiscita srpskog naroda, a po osnovu tada donesene odluke po kojoj „Srbi žele ostati u zajedničkoj državi Jugoslaviji koja bi obuhvatala Srbiju, Crnu Goru, Srpsku autonomnu oblast Krajinu, Srpsku autonomnu oblast Slavoniju, Baranju i zapadni Srem, te sve ostale koji žele ostati u takvoj državi“.
Ovo je ujedno bilo i pitanje o kojem su se izjašnjavli Srbi, a čije je rezultate rukovodstvo Srpske demokratske stranke (SDS), kako je to naveo i Tribunal u Hagu, iskoristilo za razvijanje odvojenih srpskih političkih struktura.
Isto tako na osnovu plebiscita, SDS i vojne snage na svakom području u kojem su Srbi bili većina, uz podršku Jugoslovenske narodne armije (JNA) i paravojnih organizacija, počele su ostvarivati fizičku i političku kontrolu, što je bio uvod u proglašavanje Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 9. januara 1992.
Krajišnik je upravo sa mjesta predsjednika Skupštine to i proglasio:
„Konstatujem da je Skupština srpskog naroda usvojila Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda BiH i proglasila Republiku srpskog naroda BiH kao federalnu jedinicu u sastavu Savezne države Jugoslavije.“
Za člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine iz Republike Srpske Krajišnik je imenovan na prvim izborima nakon popisivanja Dejtonskog mirovnog sporzuma u septembru 1996. godine, a na ovoj poziciji je ostao do oktobra 1998. godine, kada su implementirani rezultati novih izbora. Na toj ga je poziciji naslijedio Živko Radišić.
Život poslije Haga
Do svoje smrti Krajišnik je obavljao funkciju predsjednika asocijacije Stvaraoci Republike Srpske koju su krajem 2016. godine osnovali ljudi koji su bili u vlasti u vrijeme uspostavljanja Republike Srpske 1992. godine.
Prvi sabor Asocijacije održan je u novembru 2016. godine na Jahorini, a u povodu 25 godina od održavanja prve Skupštine srpskog naroda u BiH, kada je i usvojena Deklaracija o očuvanju Srpske, u kojoj se pozivaju političke stranke u Republici Srpskoj da se ujedine i saglase o vitalnim nacionalnim interesima.
U julu 2020. godine Asocijacija je izdejstvovala potpisivanje “Izjave o podršci inicijativi za rješavanje pitanja stvaralaca Republike Srpske”, a koju su na Palama popisale stranke koje participiraju u Narodnoj skupštini Republike Srpske (NSRS).
Kasnije je nekoliko stranaka izrazilo rezervu prema ovoj inicijativi.
Izjava se odnosi na isplatu valorizovane naknade za ratni period za poslanike u prvom sazivu Narodne skupštine, tri člana Predsjedništva i članove Vlade Republike Srpske.
Momčilo Krajišnik uvršten je i na takozvanu crnu listu Sjedinjenih Američkih Država, a na kojoj se nalaze i haški osuđenici Biljana Plavšić i Radovan Karadžić.
